Ο Γιάννης Ζαρώτης είναι αθλητικός ψυχολόγος, με εξειδίκευση στην ψυχολογική προετοιμασία των αθλητών, ανέλυσε τις εκρήξεις θυμού του Πάμπλο Γκαρσία και τους τρόπους αντιμετώπισης...
Για τη μια σκοπιά, ήταν άλλη μια αφορμή να βγάλει από το συρτάρι όλες εκείνους τους γοητευτικούς (πλην χιλιοπαιγμένους, πια) βερμπαλισμούς, με εμφανή διάθεση εξιδανίκευσης. Ο αντισυμβατικός επαναστάτης. Η ποδοσφαιρική μετενσάρκωση του Τσε, το οργισμένο είδωλο. Ο αντάρτης γιος του εξόριστου κομμουνιστή με τους ματωμένους «δαίμονες» στο εργοστάσιο χρωμάτων, ο ευλογημένος «τσόγλανος» με το μελάνι-μανιφέστο («επιτρέπεται να πέσεις, επιβάλλεται να σηκωθείς»), το βγαλμένο αυθεντικά από τους «νόμους» παλιού εγχειριδίου επιβίωσης στους δρόμους του Μοντεβιδέο.
Για την άλλη τη σκοπιά, είναι σκέτα προβληματικός. Μια μισότρελη «ιδιοφυΐα», περίπου επικίνδυνη, με «λερωμένο» χαρακτήρα, προστατευμένο πίσω από ψευδεπίγραφα άλλοθι-κλισέ για κατεστημένα και αδικίες, με έρεισμα, ωστόσο, σε έναν γερό λαϊκό (ΠΑΟΚτσίδικο) πυρήνα.
Τελικά, ποιος είναι ο Πάμπλο Γκαρσία; Τι προκαλεί αυτή την, ούτως ή άλλως, αντικομφορμιστική συμπεριφορά, που «έβγαλε» ξανά προχθές απέναντι στην ΑΕΚ; Η «Εξέδρα» έψαξε την επιστημονική προσέγγιση του «φαινομένου Πάμπλο». Μέσω ενός καθ’ ύλην αρμοδίου, του αθλητικού ψυχολόγου Γιάννη Ζαρώτη.
«Αν ερμηνεύσουμε την επιθετικότητα ως τρόπο συμπεριφοράς, θα λέγαμε ότι, ως προς τα αίτια, αποτελεί μια σύνθετη, πολυπαραγοντική διαδικασία. Δεν 'ευθύνεται', δηλαδή, μονάχα ένα πράγμα. Κατ’ αρχάς, είναι το μέρος που μεγαλώνεις. Εν προκειμένω στη Λατινική Αμερική, Ουρουγουάη. Μια 'δύσκολη' κοινωνία, όπου μια τέτοια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και αναπαράγεται, αυτό που στην ψυχολογία αποκαλούμε 'μαθημένη συμπεριφορά'.
Ετσι μαθαίνεις να αντιδράς όταν νιώθεις ότι σε πνίγει το δίκιο. Αυτή, λοιπόν, η συμπεριφορά ενισχύεται κατόπιν από το περιβάλλον. Πρώτα, το οικογενειακό. Και μετά είναι το περιβάλλον το επαγγελματικό. Οι ομάδες του. Από τη στιγμή που αυτή η συμπεριφορά έγινε ευρέως αποδεκτή από τους οπαδούς του ΠΑΟΚ, ήταν λογικό να αναπαραχθεί».
Για τον κ. Ζαρώτη, το γονιδιακό κομμάτι παίζει ρόλο στην εκδήλωση επιθετικότητας κατά πολύ συγκεκριμένο τρόπο: «Μπορεί να 'δίνει' μια προδιάθεση, αλλά για να εκδηλωθεί χρειάζεται και το ανάλογο περιβάλλον. Για να το πω πολύ απλά, είναι κάτι σαν τον μύκητα. Αν οι συνθήκες δεν επιτρέπουν την εκδήλωσή του, παραμένει εν δυνάμει».
Η εύκολη κριτική στην περίπτωση Γκαρσία ξετρυπώνει... ψυχιατρικούς αφορισμούς. Ο κ. Ζαρώτης είναι κάθετος: «Οχι, η συμπεριφορά του δεν εφάπτεται σε 'πάθηση'. Δεν μιλάμε για διαταραχή. Αυτό θα μπορούσε κάποιος να το ισχυριστεί, αν ήταν έτσι κι εκτός γηπέδου. Παράδειγμα, στα αποδυτήρια ή τις προπονήσεις. Αλλά εκεί, εξ όσων ξέρω, οι συμπαίκτες του λένε τα καλύτερα. Παράλληλα, δεν θα ήταν τόσο λειτουργικός όσο είναι στον αγώνα. Το θέμα με τον Γκαρσία είναι ότι δεν είναι ικανός, σε δεδομένες στιγμές έντασης, να ελέγξει τον εαυτό του από ένα σημείο και μετά». Αυτοέλεγχος...
Διδάσκεται; Μαθαίνεται; «Μόνο αν θελήσει ο ίδιος να ζητήσει τη γνώμη κάποιου ειδικού, μπορεί να μπει στη διαδικασία 'επιδιόρθωσης'». Η απώλεια αυτοελέγχου που, σύμφωνα με τον κ. Ζαρώτη έχει επιπτώσεις και στο αγωνιστικό κομμάτι, της απόδοσης: «Σύμφωνα με έρευνες, ένας παίκτης που εκνευρίζεται στη διάρκεια ενός αγώνα, χάνει μέχρι το 60% της σωματικής του ενέργειας εκείνη τη στιγμή. Με αποτέλεσμα, στα επόμενα περίπου πέντε λεπτά να είναι εξαφανισμένος. Αυτό είναι το κόστος, η εναντίωση στην ίδια του την ποιότητα. Τα νεύρα φέρνουν επιπλέον κούραση, επηρεάζουν την ενεργητική λειτουργία. Και αυτό, επαναλαμβάνω, είναι δεδομένο ερευνητικό».
Για το καλμάρισμα μιας τέτοιας επιθετικότητας, ο μπούσουλας –και εδώ είναι το ενδιαφέρον– είναι εκείνος που... δεν γίνεται! Κατ’ αρχάς, από την πλευρά των υπολοίπων «πρωταγωνιστών»: «Το ιδανικό είναι, εκείνη τη στιγμή της 'έκρηξης', να μην τον πλησιάσει κανείς! Οποιος το κάνει, θεωρεί ότι τον απειλεί. Κι ας μην είναι έτσι. Εβλεπα, για παράδειγμα, το στιγμιότυπο με τον ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ, ο οποίος, αν 'διάβασα' καλά τη γλώσσα του σώματός του, ήθελε απλά να του πει ότι η συμπεριφορά του δεν ήταν σωστή. Ο Γκαρσία, όμως, το εξέλαβε διαφορετικά και τον έπιασε από τον λαιμό. Πείθεται μόνο όταν είναι ήρεμος, δίχως πάντως να θεωρώ ότι μπορεί να γίνει περισσότερο επικίνδυνος. Μια, δύο, τέλος...».
Και δεύτερον, η αντιμετώπισή του από τον Τύπο και την κοινή γνώμη: «Διάβαζα και σήμερα (σ.σ.: χθες) άρθρα που τον στηλίτευαν. Οσο όμως κατακρίνεις τέτοιες συμπεριφορές, αντί να τις καταπραΰνεις, τις ενισχύεις. Κανόνας. Και όσο κατακρίνεις, τόσο πιο... αποδεκτή ενδέχεται να κάνεις τη συμπεριφορά του από μια μεγάλη μάζα οπαδών του ΠΑΟΚ. Και αυτό, η αποδοχή του οικείου περιβάλλοντος, είπαμε: είναι ο κύριος παράγοντας που ενισχύει και διαιωνίζει τις 'μαθημένες συμπεριφορές'...».
Πηγή: Εξέδρα
Για την άλλη τη σκοπιά, είναι σκέτα προβληματικός. Μια μισότρελη «ιδιοφυΐα», περίπου επικίνδυνη, με «λερωμένο» χαρακτήρα, προστατευμένο πίσω από ψευδεπίγραφα άλλοθι-κλισέ για κατεστημένα και αδικίες, με έρεισμα, ωστόσο, σε έναν γερό λαϊκό (ΠΑΟΚτσίδικο) πυρήνα.
Τελικά, ποιος είναι ο Πάμπλο Γκαρσία; Τι προκαλεί αυτή την, ούτως ή άλλως, αντικομφορμιστική συμπεριφορά, που «έβγαλε» ξανά προχθές απέναντι στην ΑΕΚ; Η «Εξέδρα» έψαξε την επιστημονική προσέγγιση του «φαινομένου Πάμπλο». Μέσω ενός καθ’ ύλην αρμοδίου, του αθλητικού ψυχολόγου Γιάννη Ζαρώτη.
«Αν ερμηνεύσουμε την επιθετικότητα ως τρόπο συμπεριφοράς, θα λέγαμε ότι, ως προς τα αίτια, αποτελεί μια σύνθετη, πολυπαραγοντική διαδικασία. Δεν 'ευθύνεται', δηλαδή, μονάχα ένα πράγμα. Κατ’ αρχάς, είναι το μέρος που μεγαλώνεις. Εν προκειμένω στη Λατινική Αμερική, Ουρουγουάη. Μια 'δύσκολη' κοινωνία, όπου μια τέτοια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και αναπαράγεται, αυτό που στην ψυχολογία αποκαλούμε 'μαθημένη συμπεριφορά'.
Ετσι μαθαίνεις να αντιδράς όταν νιώθεις ότι σε πνίγει το δίκιο. Αυτή, λοιπόν, η συμπεριφορά ενισχύεται κατόπιν από το περιβάλλον. Πρώτα, το οικογενειακό. Και μετά είναι το περιβάλλον το επαγγελματικό. Οι ομάδες του. Από τη στιγμή που αυτή η συμπεριφορά έγινε ευρέως αποδεκτή από τους οπαδούς του ΠΑΟΚ, ήταν λογικό να αναπαραχθεί».
Για τον κ. Ζαρώτη, το γονιδιακό κομμάτι παίζει ρόλο στην εκδήλωση επιθετικότητας κατά πολύ συγκεκριμένο τρόπο: «Μπορεί να 'δίνει' μια προδιάθεση, αλλά για να εκδηλωθεί χρειάζεται και το ανάλογο περιβάλλον. Για να το πω πολύ απλά, είναι κάτι σαν τον μύκητα. Αν οι συνθήκες δεν επιτρέπουν την εκδήλωσή του, παραμένει εν δυνάμει».
Η εύκολη κριτική στην περίπτωση Γκαρσία ξετρυπώνει... ψυχιατρικούς αφορισμούς. Ο κ. Ζαρώτης είναι κάθετος: «Οχι, η συμπεριφορά του δεν εφάπτεται σε 'πάθηση'. Δεν μιλάμε για διαταραχή. Αυτό θα μπορούσε κάποιος να το ισχυριστεί, αν ήταν έτσι κι εκτός γηπέδου. Παράδειγμα, στα αποδυτήρια ή τις προπονήσεις. Αλλά εκεί, εξ όσων ξέρω, οι συμπαίκτες του λένε τα καλύτερα. Παράλληλα, δεν θα ήταν τόσο λειτουργικός όσο είναι στον αγώνα. Το θέμα με τον Γκαρσία είναι ότι δεν είναι ικανός, σε δεδομένες στιγμές έντασης, να ελέγξει τον εαυτό του από ένα σημείο και μετά». Αυτοέλεγχος...
Διδάσκεται; Μαθαίνεται; «Μόνο αν θελήσει ο ίδιος να ζητήσει τη γνώμη κάποιου ειδικού, μπορεί να μπει στη διαδικασία 'επιδιόρθωσης'». Η απώλεια αυτοελέγχου που, σύμφωνα με τον κ. Ζαρώτη έχει επιπτώσεις και στο αγωνιστικό κομμάτι, της απόδοσης: «Σύμφωνα με έρευνες, ένας παίκτης που εκνευρίζεται στη διάρκεια ενός αγώνα, χάνει μέχρι το 60% της σωματικής του ενέργειας εκείνη τη στιγμή. Με αποτέλεσμα, στα επόμενα περίπου πέντε λεπτά να είναι εξαφανισμένος. Αυτό είναι το κόστος, η εναντίωση στην ίδια του την ποιότητα. Τα νεύρα φέρνουν επιπλέον κούραση, επηρεάζουν την ενεργητική λειτουργία. Και αυτό, επαναλαμβάνω, είναι δεδομένο ερευνητικό».
Για το καλμάρισμα μιας τέτοιας επιθετικότητας, ο μπούσουλας –και εδώ είναι το ενδιαφέρον– είναι εκείνος που... δεν γίνεται! Κατ’ αρχάς, από την πλευρά των υπολοίπων «πρωταγωνιστών»: «Το ιδανικό είναι, εκείνη τη στιγμή της 'έκρηξης', να μην τον πλησιάσει κανείς! Οποιος το κάνει, θεωρεί ότι τον απειλεί. Κι ας μην είναι έτσι. Εβλεπα, για παράδειγμα, το στιγμιότυπο με τον ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ, ο οποίος, αν 'διάβασα' καλά τη γλώσσα του σώματός του, ήθελε απλά να του πει ότι η συμπεριφορά του δεν ήταν σωστή. Ο Γκαρσία, όμως, το εξέλαβε διαφορετικά και τον έπιασε από τον λαιμό. Πείθεται μόνο όταν είναι ήρεμος, δίχως πάντως να θεωρώ ότι μπορεί να γίνει περισσότερο επικίνδυνος. Μια, δύο, τέλος...».
Και δεύτερον, η αντιμετώπισή του από τον Τύπο και την κοινή γνώμη: «Διάβαζα και σήμερα (σ.σ.: χθες) άρθρα που τον στηλίτευαν. Οσο όμως κατακρίνεις τέτοιες συμπεριφορές, αντί να τις καταπραΰνεις, τις ενισχύεις. Κανόνας. Και όσο κατακρίνεις, τόσο πιο... αποδεκτή ενδέχεται να κάνεις τη συμπεριφορά του από μια μεγάλη μάζα οπαδών του ΠΑΟΚ. Και αυτό, η αποδοχή του οικείου περιβάλλοντος, είπαμε: είναι ο κύριος παράγοντας που ενισχύει και διαιωνίζει τις 'μαθημένες συμπεριφορές'...».
Πηγή: Εξέδρα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου