Εκ
προοιμίου και εν γνώσει μου έχω υποπέσει σε ολίσθημα, ανακατεύοντας
(όπως σημειώνω στην εισαγωγή) το μπάσκετ και γενικώς τα σπορ με την
πολιτική (για την ακρίβεια με την πολιτική ιστορία), αλλά να που πέσαμε
στην περίπτωση!
Πέσαμε στην περίπτωση του αγώνα του Παναθηναϊκού με αντίπαλο μια Σταχτοπούτα της Ευρωλίγκας, που (τυγχάνει) να εδρεύει σε μια πόλη της Κάτω Σιλεσίας, με πληθυσμό μόλις 34.000 ανθρώπους, από τους οποίους -άκουσον, άκουσον- πριν από καμιά εξηνταριά χρόνια το ένα τρίτο ήταν δικοί μας άνθρωποι!
Σοβαρολογώ, διότι μετά τον Β’ Παγκόσμιο και κυρίως μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, τουλάχιστον 12.300 καταγεγραμμένοι και καταμετρημένοι Ελληνες από τους πολλαπλάσιους, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς (με προορισμό χώρες του ανατολικού μπλοκ και του μεταγενέστερου «Συμφώνου της Βαρσοβίας») βρήκαν καταφύγιο στο Ζγκόρτζελετς και στα γύρω χωριά.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες (που δεν έχουν περάσει δα και αιώνες για να μην διασώζονται στην ιστορική μνήμη) οι Ελληνες άρχισαν να συρρέουν σε αυτή την πόλη το 1948. Όπως ήταν φυσικό ανακατεύθηκαν με το τοπικό στοιχείο και είχαν πολύ έντονη παρουσία στα δρώμενα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, δημιουργώντας σχολεία, γηροκομείο, εκκλησίες, αθλητικούς συλλόγους ακόμη και μια φάμπρικα!
Προϊόντος του χρόνου- όταν πλέον άρχισαν να κατευνάζονται τα εμφυλιοπολεμικά πάθη και δόθηκε η αμνηστία στους πολιτικούς πρόσφυγες- οι επέστρεψαν στην Ελλάδα, αλλά αρκετοί ξέμειναν στο Ζγκόρτζελετς και εκτός από την τελευταία πνοή τους άφησαν εκεί και τους απογόνους τους.
Οι περισσότεροι πολιτικοί πρόσφυγες εισέρχονταν στην Πολωνία δια της θαλασσίας οδού από το λιμάνι της Γκντίνια και κατευθύνονταν (βάσει του σχεδίου της κυβέρνησης της χώρας) δυτικά του ποταμού Οντερ, κοντά στα σύνορα με την Ανατολική Γερμανία και κυρίως στο Ζγκόρτζελετς, ενώ άλλοι βρήκαν στέγη στο Κροσκιένκο και στο Λάντεκ Ζντρόι. Μάλιστα μετά τις αρχικές επιφυλάξεις από την τοπική κοινωνία, έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής ως «ήρωες του αντικαπιταλιστικού συστήματος», βρήκαν αμέσως δουλειά σε εργοστάσια και κυρίως σε φάρμες, λόγω των γνώσεων και της εξοικείωσης τους με την αγροτική ζωή και εγκολπώθηκαν γρήγορα μέσα στην πολωνική κοινωνία, μάλιστα υπήρξαν πολλοί γάμοι μεταξύ Ελλήνων και Πολωνών.
Σήμερα πλέον πολλοί γόνοι προσφύγων νιώθουν Πολωνοί, ωστόσο αρκετοί διατηρούν τις παραδόσεις, παρακολουθούν μαθήματα ελληνικής γλώσσας και μάλιστα γιορτάζουν την «Ελληνική Ημέρα».
Στο Ζγκόρτζελετς είχε δημιουργηθεί με άκρα μυστικότητα και ένα κέντρο μέριμνας των παιδιών από την Ελλάδα, το οποίο όμως αυτό σύντομα έκλεισε. Τα 2.500 παιδιά που είχαν καταφύγει εκεί μετακινήθηκαν στο Πόλιτσε, κοντά στο Στσετσίν της βορειοδυτικής Πολωνίας και στεγάστηκαν σε 130 παλιά γερμανικά κτίρια, που αναπλάστηκαν γι αυτόν τον λόγο από τους Πολωνούς.
Αργότερα οι Ελληνες μετακινήθηκαν και προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ περίπου δέκα χρόνια μετά την εισροή του πρώτου κύματος των πολιτικών προσφύγων, αρκετοί έκαναν σάρκα και οστά το περιβόητο (ομηρικό) νόστιμον ήμαρ και πήραν τον δρόμο της επιστροφής.
Το 1957 η περιοχή του Ζγκόρτζελετς αριθμούσε γύρω στους 10.000 Ελληνες, ωστόσο αρκετοί από αυτούς ανακατεύτηκαν με τους Σκοπιανούς, έπεσαν θύματα συνωμοσίας και θεωρήθηκαν πράκτορες ή απλώς θιασώτες του (ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας) Τίτο, ο οποίος υπεραμυνόταν μιας σοσιαλιστικής, αλλά ανεξάρτητης χώρας και δεν προσχώρησε στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Εξαιτίας αυτής της υπόθεσης, αρκετοί Ελληνες αναγκάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’60 να εγκαταλείψουν την Πολωνία και να αναζητήσουν στέγη σε άλλες χώρες, κυρίως στη Βουλγαρία. Ενα τέταρτο του αιώνα αργότερα (το 1985), χάρη σε μια συμφωνία που συνομολογήθηκε από τις τότε κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Πολωνίας, οι πρόσφυγες απέκτησαν το δικαίωμα να λαμβάνουν συντάξεις γήρατος στην πατρίδα τους, με αποτέλεσμα ο αριθμός των Ελλήνων στην Πολωνία να μειωθεί δραστικά.
Αναζητώντας επί πλέον στοιχεία για τη ζωή και τη δράση των Ελλήνων του Ζγκόρτζελετς και των γύρω περιοχών, ανακάλυψα και το εξής: Σύμφωνα με την έρευνα δυο Πολωνών εμπειρογνωμόνων στις λεγόμενες «σπουδές για τις μειονότητες» (του Αλφρεντ Μάγεβιτς και του Τόμας Βίσερκιέβιτς) εκείνη την εποχή η πολωνική κυβέρνηση συνεργάστηκε με τους Ελληνες ώστε να υποχρεώσουν από κοινού ακόμη και τους προερχόμενους από την νυν αποκαλούμενη Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκοπιανοί) πρόσφυγες να υιοθετήσουν ελληνικά ονόματα και να αφομοιωθούν από την ελληνική κοινωνία ώστε να μην ανοίξουν δικά τους σχολεία και οποιονδήποτε άλλο οργανισμό...
Στην έδρα της Τουρόβ (η οποία ως σύλλογος ιδρύθηκε το 1948 και ως ομάδα μπάσκετ το 1964) δημιουργήθηκε το 1950 η Κοινότητα των Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα («Gmina Demokratycznych Uchodźców Politycznych z Grecji») η οποία μετά από δυο χρόνια μεταστεγάστηκε στο Βρότσλαβ και μετονομάστηκε σε « Ένωση Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα Νίκος Μπελογιάννης» προς τιμήν του κορυφαίου στελέχους του Δημοκρατικού Στρατού, του ΕΛΑΣ και της Αριστεράς, ο οποίος εκτελέστηκε στις 30 Μαρτίου του 1952, με την κατηγορία της κατασκοπείας, αφήνοντας ανεξίτηλο τον θρύλο του «ανθρώπου με το γαρύφαλλο».
Τον Φεβρουάριο του 1962 οι Ελληνες πρόσφυγες στην Πολωνία δημιούργησαν στη Βαρσοβία τον αθλητικό, τουριστικό και πολιτιστικό σύλλογο «Όλυμπος» ο οποίος υπάρχει ακόμη, ενώ –σύμφωνα με τη μαρτυρία του ιδρυτή του Λευτέρη Τσιρμιράκη (σε μια συνέντευξη που έδωσε το 2009 στο Αθηναϊκό / Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων) ένας ελληνικός σύλλογος είχε συσταθεί και λειτουργούσε και στο Ζγκόρτζελετς.
Το 1974 μετά την πτώση της δικτατορίας η Ενωση μετονομάσθηκε σε Σύλλογο Ελλήνων Πολωνίας, αλλά το 1989 το σχίσμα που προκλήθηκε στους κόλπους της είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία και του Συλλόγου Μακεδόνων της Πολωνίας. Το 2002 ανεγέρθηκε στο Ζγκόρτζελετς ο (ελληνικός και ορθόδοξος) Ιερός Ναός Κωνσταντίνου και Ελένης, ενώ από το 1999 και κάθε χρόνο στην πόλη, η οποία μάλιστα είναι αδελφοποιημένη με τη Νάουσα πραγματοποιείται φεστιβάλ ελληνικού τραγουδιού, στο οποίο μάλιστα συμμετέχουν και οι πολύ δημοφιλείς καλλιτέχνες Αποστόλης Ανθιμος και Ελένη Τζόκα που γεννήθηκαν στην Πολωνία από Ελληνες πρόσφυγες γονείς.
Πέρα από το Ζγκόρτζελετς, μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ολόκληρη η Σιλεσία που βρίσκεται στη Νότια Πολωνία, καθώς εκεί άναψε η σπίθα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 31 Αυγούστου του 1939 μια σκηνοθετημένη από τους Ναζί, επίθεση εναντίον του γερμανικού ραδιοφωνικού σταθμού της περιοχής αποτέλεσε την αφορμή για την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία και προκάλεσε την έναρξη του πολέμου.
Από την παλιά Σιλεσία, σήμερα ανήκει στη Γερμανία μονάχα το ιστορικό Γκέρλιτς που βρίσκεται στο κρατίδιο της Σαξονίας και έχει άμεση συνάρτηση με την ελληνική ιστορία. Εκεί το 1916 βρέθηκε το Δ’ Σώμα Στρατού με επτά χιλιάδες Ελληνες που υπέμειναν των παθών τους τον τάραχον από τις κακουχίες, από τα δεινά της αιχμαλωσίας και από τη φυματίωση. Λέγεται ωστόσο λέγεται πως μέσα στα στρατόπεδα των αιχμαλώτων, όπου μεταξύ άλλων βρέθηκαν ο θεατρικός συγγραφέας Βασίλης Ρώτας, ο λογοτέχνης Λέων Κουκούλας και ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης παίχτηκε για πρώτη φορά το μπουζούκι!
Κατά μια διαβολική σύμπτωση, τριάντα δυο χρόνια αργότερα, αμέσως μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, χιλιάδες Ελληνες κατέφυγαν πάλι στην ίδια περιοχή. Απλώς το Γκέρλιτς είχε διχοτομηθεί από το 1945 με σύνορο τον ποταμό Νάισε που διασχίζει την πόλη, η ανατολική πλευρά του οποίας παραχωρήθηκε στην Πολωνία με το όνομα Ζγκόρτζελετς!
Πέσαμε στην περίπτωση του αγώνα του Παναθηναϊκού με αντίπαλο μια Σταχτοπούτα της Ευρωλίγκας, που (τυγχάνει) να εδρεύει σε μια πόλη της Κάτω Σιλεσίας, με πληθυσμό μόλις 34.000 ανθρώπους, από τους οποίους -άκουσον, άκουσον- πριν από καμιά εξηνταριά χρόνια το ένα τρίτο ήταν δικοί μας άνθρωποι!
Σοβαρολογώ, διότι μετά τον Β’ Παγκόσμιο και κυρίως μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, τουλάχιστον 12.300 καταγεγραμμένοι και καταμετρημένοι Ελληνες από τους πολλαπλάσιους, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς (με προορισμό χώρες του ανατολικού μπλοκ και του μεταγενέστερου «Συμφώνου της Βαρσοβίας») βρήκαν καταφύγιο στο Ζγκόρτζελετς και στα γύρω χωριά.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες (που δεν έχουν περάσει δα και αιώνες για να μην διασώζονται στην ιστορική μνήμη) οι Ελληνες άρχισαν να συρρέουν σε αυτή την πόλη το 1948. Όπως ήταν φυσικό ανακατεύθηκαν με το τοπικό στοιχείο και είχαν πολύ έντονη παρουσία στα δρώμενα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, δημιουργώντας σχολεία, γηροκομείο, εκκλησίες, αθλητικούς συλλόγους ακόμη και μια φάμπρικα!
Προϊόντος του χρόνου- όταν πλέον άρχισαν να κατευνάζονται τα εμφυλιοπολεμικά πάθη και δόθηκε η αμνηστία στους πολιτικούς πρόσφυγες- οι επέστρεψαν στην Ελλάδα, αλλά αρκετοί ξέμειναν στο Ζγκόρτζελετς και εκτός από την τελευταία πνοή τους άφησαν εκεί και τους απογόνους τους.
Οι περισσότεροι πολιτικοί πρόσφυγες εισέρχονταν στην Πολωνία δια της θαλασσίας οδού από το λιμάνι της Γκντίνια και κατευθύνονταν (βάσει του σχεδίου της κυβέρνησης της χώρας) δυτικά του ποταμού Οντερ, κοντά στα σύνορα με την Ανατολική Γερμανία και κυρίως στο Ζγκόρτζελετς, ενώ άλλοι βρήκαν στέγη στο Κροσκιένκο και στο Λάντεκ Ζντρόι. Μάλιστα μετά τις αρχικές επιφυλάξεις από την τοπική κοινωνία, έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής ως «ήρωες του αντικαπιταλιστικού συστήματος», βρήκαν αμέσως δουλειά σε εργοστάσια και κυρίως σε φάρμες, λόγω των γνώσεων και της εξοικείωσης τους με την αγροτική ζωή και εγκολπώθηκαν γρήγορα μέσα στην πολωνική κοινωνία, μάλιστα υπήρξαν πολλοί γάμοι μεταξύ Ελλήνων και Πολωνών.
Σήμερα πλέον πολλοί γόνοι προσφύγων νιώθουν Πολωνοί, ωστόσο αρκετοί διατηρούν τις παραδόσεις, παρακολουθούν μαθήματα ελληνικής γλώσσας και μάλιστα γιορτάζουν την «Ελληνική Ημέρα».
Στο Ζγκόρτζελετς είχε δημιουργηθεί με άκρα μυστικότητα και ένα κέντρο μέριμνας των παιδιών από την Ελλάδα, το οποίο όμως αυτό σύντομα έκλεισε. Τα 2.500 παιδιά που είχαν καταφύγει εκεί μετακινήθηκαν στο Πόλιτσε, κοντά στο Στσετσίν της βορειοδυτικής Πολωνίας και στεγάστηκαν σε 130 παλιά γερμανικά κτίρια, που αναπλάστηκαν γι αυτόν τον λόγο από τους Πολωνούς.
Αργότερα οι Ελληνες μετακινήθηκαν και προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ περίπου δέκα χρόνια μετά την εισροή του πρώτου κύματος των πολιτικών προσφύγων, αρκετοί έκαναν σάρκα και οστά το περιβόητο (ομηρικό) νόστιμον ήμαρ και πήραν τον δρόμο της επιστροφής.
Το 1957 η περιοχή του Ζγκόρτζελετς αριθμούσε γύρω στους 10.000 Ελληνες, ωστόσο αρκετοί από αυτούς ανακατεύτηκαν με τους Σκοπιανούς, έπεσαν θύματα συνωμοσίας και θεωρήθηκαν πράκτορες ή απλώς θιασώτες του (ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας) Τίτο, ο οποίος υπεραμυνόταν μιας σοσιαλιστικής, αλλά ανεξάρτητης χώρας και δεν προσχώρησε στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Εξαιτίας αυτής της υπόθεσης, αρκετοί Ελληνες αναγκάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’60 να εγκαταλείψουν την Πολωνία και να αναζητήσουν στέγη σε άλλες χώρες, κυρίως στη Βουλγαρία. Ενα τέταρτο του αιώνα αργότερα (το 1985), χάρη σε μια συμφωνία που συνομολογήθηκε από τις τότε κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Πολωνίας, οι πρόσφυγες απέκτησαν το δικαίωμα να λαμβάνουν συντάξεις γήρατος στην πατρίδα τους, με αποτέλεσμα ο αριθμός των Ελλήνων στην Πολωνία να μειωθεί δραστικά.
Αναζητώντας επί πλέον στοιχεία για τη ζωή και τη δράση των Ελλήνων του Ζγκόρτζελετς και των γύρω περιοχών, ανακάλυψα και το εξής: Σύμφωνα με την έρευνα δυο Πολωνών εμπειρογνωμόνων στις λεγόμενες «σπουδές για τις μειονότητες» (του Αλφρεντ Μάγεβιτς και του Τόμας Βίσερκιέβιτς) εκείνη την εποχή η πολωνική κυβέρνηση συνεργάστηκε με τους Ελληνες ώστε να υποχρεώσουν από κοινού ακόμη και τους προερχόμενους από την νυν αποκαλούμενη Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκοπιανοί) πρόσφυγες να υιοθετήσουν ελληνικά ονόματα και να αφομοιωθούν από την ελληνική κοινωνία ώστε να μην ανοίξουν δικά τους σχολεία και οποιονδήποτε άλλο οργανισμό...
Στην έδρα της Τουρόβ (η οποία ως σύλλογος ιδρύθηκε το 1948 και ως ομάδα μπάσκετ το 1964) δημιουργήθηκε το 1950 η Κοινότητα των Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα («Gmina Demokratycznych Uchodźców Politycznych z Grecji») η οποία μετά από δυο χρόνια μεταστεγάστηκε στο Βρότσλαβ και μετονομάστηκε σε « Ένωση Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα Νίκος Μπελογιάννης» προς τιμήν του κορυφαίου στελέχους του Δημοκρατικού Στρατού, του ΕΛΑΣ και της Αριστεράς, ο οποίος εκτελέστηκε στις 30 Μαρτίου του 1952, με την κατηγορία της κατασκοπείας, αφήνοντας ανεξίτηλο τον θρύλο του «ανθρώπου με το γαρύφαλλο».
Τον Φεβρουάριο του 1962 οι Ελληνες πρόσφυγες στην Πολωνία δημιούργησαν στη Βαρσοβία τον αθλητικό, τουριστικό και πολιτιστικό σύλλογο «Όλυμπος» ο οποίος υπάρχει ακόμη, ενώ –σύμφωνα με τη μαρτυρία του ιδρυτή του Λευτέρη Τσιρμιράκη (σε μια συνέντευξη που έδωσε το 2009 στο Αθηναϊκό / Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων) ένας ελληνικός σύλλογος είχε συσταθεί και λειτουργούσε και στο Ζγκόρτζελετς.
Το 1974 μετά την πτώση της δικτατορίας η Ενωση μετονομάσθηκε σε Σύλλογο Ελλήνων Πολωνίας, αλλά το 1989 το σχίσμα που προκλήθηκε στους κόλπους της είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία και του Συλλόγου Μακεδόνων της Πολωνίας. Το 2002 ανεγέρθηκε στο Ζγκόρτζελετς ο (ελληνικός και ορθόδοξος) Ιερός Ναός Κωνσταντίνου και Ελένης, ενώ από το 1999 και κάθε χρόνο στην πόλη, η οποία μάλιστα είναι αδελφοποιημένη με τη Νάουσα πραγματοποιείται φεστιβάλ ελληνικού τραγουδιού, στο οποίο μάλιστα συμμετέχουν και οι πολύ δημοφιλείς καλλιτέχνες Αποστόλης Ανθιμος και Ελένη Τζόκα που γεννήθηκαν στην Πολωνία από Ελληνες πρόσφυγες γονείς.
Πέρα από το Ζγκόρτζελετς, μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ολόκληρη η Σιλεσία που βρίσκεται στη Νότια Πολωνία, καθώς εκεί άναψε η σπίθα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 31 Αυγούστου του 1939 μια σκηνοθετημένη από τους Ναζί, επίθεση εναντίον του γερμανικού ραδιοφωνικού σταθμού της περιοχής αποτέλεσε την αφορμή για την εισβολή των Γερμανών στην Πολωνία και προκάλεσε την έναρξη του πολέμου.
Από την παλιά Σιλεσία, σήμερα ανήκει στη Γερμανία μονάχα το ιστορικό Γκέρλιτς που βρίσκεται στο κρατίδιο της Σαξονίας και έχει άμεση συνάρτηση με την ελληνική ιστορία. Εκεί το 1916 βρέθηκε το Δ’ Σώμα Στρατού με επτά χιλιάδες Ελληνες που υπέμειναν των παθών τους τον τάραχον από τις κακουχίες, από τα δεινά της αιχμαλωσίας και από τη φυματίωση. Λέγεται ωστόσο λέγεται πως μέσα στα στρατόπεδα των αιχμαλώτων, όπου μεταξύ άλλων βρέθηκαν ο θεατρικός συγγραφέας Βασίλης Ρώτας, ο λογοτέχνης Λέων Κουκούλας και ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης παίχτηκε για πρώτη φορά το μπουζούκι!
Κατά μια διαβολική σύμπτωση, τριάντα δυο χρόνια αργότερα, αμέσως μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, χιλιάδες Ελληνες κατέφυγαν πάλι στην ίδια περιοχή. Απλώς το Γκέρλιτς είχε διχοτομηθεί από το 1945 με σύνορο τον ποταμό Νάισε που διασχίζει την πόλη, η ανατολική πλευρά του οποίας παραχωρήθηκε στην Πολωνία με το όνομα Ζγκόρτζελετς!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου